راز جوش‌های نوجوانی در لیوان شیر؟ بررسی علمی ارتباط لبنیات با مشکلات پوستی

مقدمه

دوران نوجوانی، علاوه بر نوسانات فیزیکی، معمولاً با مشکلات پوستی از جمله آکنه همراه است. این شرایط می‌تواند بر اعتماد به نفس نوجوان تأثیر بگذارد و پیامدهای روحی – روانی نیز به دنبال داشته باشد. در این میان، نقش تغذیه به‌عنوان یکی از عواملی که به‌تدریج مورد مطالعه قرار گرفته، مورد توجه قرار گرفته است.

بخش اول: ارتباط مصرف لبنیات با مشکلات پوستی نوجوانان

۱. شواهد اپیدمیولوژیک

مطالعات متعددی نشان داده‌اند که مصرف محصولات لبنی به‌ویژه شیر با افزایش احتمال بروز آکنه در نوجوانان همراه باشد. به‌عنوان مثال، یک مطالعه بلندمدت در نروژ نشان داد نوجوانانی که در سن ۱۵‑۱۶ سالگی مصرف لبنیات (دو لیوان یا بیشتر در روز) داشتند، در سن ۱۸‑۱۹ سالگی احتمال بروز آکنه متوسط تا شدید بیشتری داشتند؛ برای پسران با مصرف بالا احتمال نسبت ۴٫۸۱ گزارش شد. PubMed
همچنین یک متاآنالیز شامل ۱۴ مطالعه و بیش از ۷۸٬۰۰۰ نفر نشان داد که مصرف هر نوع لبنیات با افزایش نسبت شانس (OR) حدود ۱٫۲۵ برای آکنه همراه بود. MDPI+2PubMed+2
در مطالعه‌ای مورد–شاهدی در استرالیا نیز نوجوانانی که آکنه داشتند، مصرف بیشتری از شیر کم‌چرب/بدون چربی گزارش کردند نسبت به کسانی که آکنه نداشتند. PubMed
این شواهد نشان می‌دهد که ممکن است بین مصرف لبنیات و بروز مشکلات پوستی رابطه وجود داشته باشد، اما باید تأکید کرد که این مطالعات عمدتاً طراحی مشاهده‌ای دارند و اثبات «علت» را نمی‌توان با قطعیت انجام داد.

۲. مکانیسم‌های محتمل

چند مسیر محتمل برای توضیح این ارتباط پیشنهاد شده‌اند:

شیر گاو حاوی هورمون‌ها و فاکتورهای رشد مانند IGF‑1 است که ممکن است تولید سبوم (چربی پوست) را تحریک کند و به بروز آکنه کمک کند. PMC+1
لبنیات ممکن است به افزایش التهاب سیستمیک کمک کنند، و التهاب مزمن یکی از فاکتورهای مؤثر در بروز و تشدید آکنه است.
مصرف لبنیات ممکن است همراه با سایر رفتارهای غذایی نامناسب (مانند رژیم غربی، کربوهیدرات‌های سریع‌الهضم) باشد که خود می‌تواند پوست را تحت فشار قرار دهد.

بخش دوم: مضرات مصرف محصولات حیوانی

۱. مصرف زیاد لبنیات و بار هورمونی – متابولیکی

مصرف لبنیات علاوه بر احتمال بروز مشکلات پوستی ، ممکن است تعادل هورمونی نوجوانان را تحت تأثیر قرار دهد. هورمون‌ها و فاکتورهای رشد موجود در شیر (مثل IGF‑1) می‌توانند مسیرهای متابولیک را تحریک کرده و در ترکیب با تغییرات طبیعی نوجوانی منجر به حساسیت بیشتر پوست شوند.

۲. کاهش کیفیت رژیم غذایی

اگر نوجوانی بخش عمده تغذیه‌اش را لبنیات و فرآورده‌های حیوانی تشکیل دهد، ممکن است مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و فیبر کاهش یابد. این کاهش مصرف گیاهان می‌تواند به کمبود آنتی‌اکسیدان‌ها، فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز پوست منجر شود؛ موادی که در ترمیم پوست، کنترل التهاب و عملکرد آنتی‌اکسیدانی نقش دارند.

۳. افزایش بار بیماری‌های مزمن و التهاب

مصرف لبنیات و گوشت‌های فرآوری‌شده با شاخص‌های التهاب و بیماری‌های مزمن (مانند دیابت نوع دو، بیماری قلبی) در برخی مطالعات مرتبط شده است. اگرچه این ارتباط مستقیم با پوست نوجوانان کمتر بررسی شده، ولی التهاب سیستمیک و اختلالات متابولیک می‌توانند کیفیت پوست را نیز کاهش دهند.

۴. هزینه‌ها و تأثیرات محیطی و اخلاقی

از جنبه‌های دیگر، تولید محصولات حیوانی بار زیست‌محیطی و منابعی دارد که ممکن است توجه فرد را از سلامت به مسائل بیرونی بکشاند. اگر نوجوان با ارزش‌های محیطی یا اخلاقی ارتباط داشته باشد، مصرف زیاد لبنیات ممکن است با احساس گناه یا دغدغه اجتماعی همراه شود که خود می‌تواند بر استرس و سلامت روانی تأثیر بگذارد و به‌طور غیرمستقیم روی پوست تأثیر بگذارد.

بخش سوم: مزایای جایگزینی با منابع گیاهی

۱. اثرات تغذیه‌ای و ضدالتهابی

رژیم‌های عمدتاً گیاهی (plant‑based) مشخص شده‌اند که دارای ویژگی‌های ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی، بهبود عملکرد روده و تنظیم بهتر فشار خون و قند هستند. یک مرور جدید بیان می‌کند که این نوع رژیم‌ها می‌توانند به بهبود بیماری‌های پوستی التهابی مانند آکنه، درماتیت آتوپیک و پسوریازیس کمک کنند. PubMed+1
به‌طور خاص، این رژیم‌ها با افزایش فیبر، کاهش چربی‌های اشباع، بهبود نسبت امگا‑۳ به امگا‑۶ و ارتقای سلامت میکروبیوم روده می‌توانند پوست را در شرایط بهتری قرار دهند. Doctor.ndtv.com

۲. منابع غذایی گیاهی جایگزین

حبوبات (عدس، نخود، لوبیا): پروتئین گیاهی، فیبر بالا، شاخص گلیسمی پایین‌تر نسبت به بسیاری از فرآورده‌های حیوانی.
غلات کامل (جو، کینوا، برنج قهوه‌ای): انرژی پایا، فیبر، مواد معدنی.
سبزیجات و میوه‌های رنگی: حاوی ویتامین‌ها، کاروتنوئیدها، ترکیبات ضدالتهابی و آنتی‑اکسیدان.
آجیل‌ها و بذرها (گردو، تخم‌کتان، چیا): منابع چربی‌های سالم امگا‑۳، فیبر و مواد مغذی برای پوست.
نوشیدنی‌های گیاهی غنی‌شده (مثل شیر سویا، شیر بادام غنی‌شده با کلسیم و ویتامین D): جایگزینی مناسب برای شیر گاو در شرایط مناسب و با تأمین کافی مواد مغذی.

۳. بهبود سلامت پوست

با کاهش مصرف لبنیات و جایگزینی با منابع گیاهی ، احتمالاً نوجوانان می‌توانند روند ترمیم پوست، کاهش التهاب و کاهش بروز آکنه را تجربه کنند. مطالعه‌ای نشان داده است که نوجوانانی که رژیم گیاهی داشتند و مصرف لبنیاتشان کمتر بود، بهبود در وضعیت پوست‌شان دیده شده است. MDPI+1
همچنین کاهش مصرف لبنیات ممکن است به کاهش تحریک هورمونی و سبوم‌سازی کمک کند و در نتیجه پوست کمتر مستعد به جوش شود.

۴. نکات اجرایی

نوجوانان می‌توانند به تدریج مصرف شیر یا محصولات لبنی را کاهش دهند (مثلاً از شیر کامل به شیر گیاهی غنی‌شده، یا یک روز بدون لبنیات در هفته).
مهم است که جایگزین‌های گیاهی از نظر کلسیم، ویتامین D، پروتئین، ویتامین B12 غنی‌شده یا تأمین شده باشند. برای مثال، شیر سویا غنی‌شده، بادام، کنجد، تاofu، تمپه.
مصرف غذاهای گیاهی فرآوری‌شده (مثل نوشیدنی‌های گیاهی شیرین‌شده) به‌تنهایی کافی نیست؛ رژیم باید شامل غذاهای کامل و کم‌فرآوری باشد.
علاوه بر تغییر رژیم، مراقبت‌های پوستی، خواب کافی، فعالیت بدنی و کاهش استرس نیز مهم‌اند.

جمع‌بندی

در نوجوانانی که در حال تجربه تحولات هورمونی، پوستی و روانی هستند، ارتباطی بین مصرف لبنیات—به‌ویژه شیر—و بروز یا تشدید مشکلات پوستی مانند آکنه مشاهده شده است. اگرچه نمی‌توان گفت «مصرف لبنیات باعثِ آکنه می‌شود» با قاطعیت، اما حجم شواهد به سمت احتمال وجود رابطه سوق دارد. از سوی دیگر، جایگزینی بخشی از مصرف لبنیات با منابع گیاهی، به‌ویژه در چارچوب یک رژیم گیاهی یا عمدتاً گیاهی، می‌تواند به کاهش التهاب، تقویت سلامت پوست و ارتقای وضعیت عمومی کمک کند.

بنابراین، پیشنهاد می‌شود برای نوجوانانی که با آکنه یا مشکلات پوستی مکرر روبه‌رو هستند، همراه با پزشک یا متخصص تغذیه، گزینه کاهش مصرف لبنیات و افزایش منابع گیاهی را بررسی کنند. این تغییر نه تنها ممکن است به بهبود پوست کمک کند، بلکه اثرات مثبتی بر سلامت عمومی نیز خواهد داشت.

منابع

A meta‑analysis of dairy intake and acne vulgaris in children, adolescents and young adults. Nutrients. 2018;10(8):1049. MDPI+1
Consumption of dairy in teenagers with and without acne: case–control study. J Am Acad Dermatol. 2016;75(2):318‑322. Ovid+1
Acne and dairy products in adolescence: a Norwegian longitudinal study. Eur Acad Dermatol Venereol. 2016. PubMed
The influence of a plant‑based diet on skin health: inflammatory skin diseases. Nutrients. 2023;15(13):2842. MDPI+1
Can plant‑based diet help with skin care? NDTV. Doctor.ndtv.com

برای مطالعه بیشتر

Factory Farming: Cruelty for Humans, Animals and the Planet

Animals

Environment

Humans

Take Action

https://www.linkedin.com/company/Vegland/

https://virgool.io/VegLand

Building a Kinder World for Animals, Humans, and the Planet

همه چیز درباره گیاهخواری: برای کسانی که به زمین، حیوانات، تندرستی و انسانیت اهمیت می دهند.

https://www.instagram.com/mehravamag/